Categorie: filosofisch

Zo op de valreep van 2022 voel ik de aandrang om wat dingen op te schrijven. De afgelopen dagen was ik, zoals elk jaar rond deze tijd, een beetje huilerig, melancholiek en kwam er niet veel uit mijn vingers. Ik dacht vroeger altijd dat ik een hekel had aan de feestdagen, maar met wat ik nu besef is het heel iets anders: er is een discrepantie tussen wat ik in de donkere dagen ervaar en wat de wereld me vertelt dat ik zou moeten ervaren. Ik wil onder een dekentje op de bank mijmeren, zwelgen, dromen, terwijl de agenda vol staat met vrolijke sociale verplichtingen. Kairos vertelt me heel iets anders dan wat de machtige Chronos van me verwacht.

Innerlijke cynicus

Maargoed, het eind van het jaar dus. Ik heb in 2022 veel mooie dingen mogen doen: ik heb gereisd, ik heb mooie opdrachten gedaan in Nederland en België, ik heb bijzondere ontmoetingen en gesprekken gehad. Kortom: ik heb de vrijheid in allerlei facetten beleefd en gevierd.

Maar het was ook een jaar waarin ik hard moest werken om mijn innerlijke cynicus onder de duim te houden. Ik voel waar het schuurt, waar de systeemwereld de menselijke wereld verdringt en hoe we regelmatig gemanipuleerd worden om dingen te geloven en op te volgen die niet kloppen. De meest ruwe kantjes zijn inmiddels van dat gevoel af (in 2020 en 2021 voelde ik diepe rouw en eenzaamheid) maar het is ook nooit helemaal weg, als een continue licht bedorven geur die om elke ervaring hangt. Ik verwacht niet dat het in 2023 opeens heel anders zal worden.

Misschien lijkt dit één grote klaagzang te worden, toch ben ik hoopvol. Als het jaar één ding bij me teweeg heeft gebracht, dan is het een besef dat ik op allerlei manieren zelf het verschil kan maken. Door het werk wat ik doe, waar ik aandacht aan geef, hoe ik consumeer, door de doelen die ik steun. Ik besef dat activisme veel verschillende vormen kan hebben; op de Dam of op het Malieveld gaan staan is maar één facet daarvan. Door bewuster na te denken over mijn vorm(en) van activisme, neem ik de verantwoordelijkheid en regie terug. Nee, ik kan niet de hele wereld veranderen. Maar wat kan ik wél? En hoe kan ik dáár mijn aandacht en energie op richten?

Wijsheid

Mijn manier om de wereld te begrijpen en gevoelens te verwerken, is schrijven. Ik integreer wat ik voel in door er woorden aan te geven; dat doe ik al zo lang ik kan schrijven. De laatste dagen zag ik tussen de regels van mijn schrijfsels iets opdoemen dat kennelijk uit mijn onderbewuste naar boven wilde komen:

Er is geen kwade opzet; wat nu zo ingewikkeld voelt is de collectieve machteloosheid en het onvermogen om uit oude patronen te breken. We proberen problemen op te lossen met hetzelfde bewustzijn als waarmee ze ontstaan zijn. Met een mechanistisch wereldbeeld, alsof we een onderdeeltje kunnen repareren of vervangen waardoor de fabriek weer gaat draaien als normaal. Die manier van denken gaat ons niet verder helpen.

Wat nodig is, is andere manieren om wijsheid te laten ontstaan. Dat gebeurt vooral als verschillende meningen de kans krijgen om elkaar te ontmoeten. Als we luisteren en nieuwsgierig zijn naar elkaars perspectieven. Als we beseffen dat elke persoon een verhaal te delen heeft dat een onlosmakelijk onderdeel van het hele verhaal vormt. Het is zeker niet hetzelfde als de intellectuele salons uit de verlichting, waar alleen wetenschappers en aristocraten met elkaar in gesprek gingen. Ik beschouw het meer als een council waarin een zeer diverse groep met elkaar een gemeenschap vormt voor visievorming, besluitvorming en het verdiepen van de onderlinge cohesie.

Voornemen

Ik ben al een paar jaar geleden gestopt met goede voornemens. Voor mij voelt 1 januari überhaupt niet zo als het begin van een nieuw jaar; dat zit voor mijn gevoel eerder ergens in maart, zodra de natuur weer begint te ontluiken. Maar als ik toch één intentie heb voor 2023, dan is het Positief Activisme. Naast de doelen die ik steun en de content die ik deel, ben ik aan het broeden op manieren waarop ik een council op een laagdrempelige manier handen en voeten kan geven. Een soort kring van wijzen – waarbij wijsheid niks te maken heeft met leeftijd, opleiding of achtergrond! – die met elkaar een denktank kan vormen. Hoe mooi zou het zijn als ik volgend jaar rond deze tijd melancholiek terug kan kijken op de mooie ideeën en initiatieven die daar uit ontstaan zijn?

De wereld staat in brand. Systemen brokkelen af, polarisatie neemt toe en je hoeft niet heel opmerkzaam te zijn om vast te stellen dat de wereld niet meer is zoals die tot een aantal jaar geleden was. Of misschien al eerder, maar we hadden nog niet het vermogen om dat waar te nemen.

Ik heb lang niet meer op deze plek geschreven, maar mijn persoonlijke project overvloed is in de praktijk onverminderd doorgegaan. Elke keer pel ik een laagje af en kom ik bij een nieuwe dimensie terecht om aandacht aan te geven. Vooral de afgelopen twee jaar waren een ontdekkingstocht. Door alles wat er veranderde is mijn reis nog dieper naar binnen gegaan om te ontdekken wat ik tot dat moment uit de weg ben gegaan. Belemmerende patronen en gedachten onder ogen komen, heling, dat soort werk.

Ondertussen manifesteerde zich in mijn fysieke wereld van alles waar ik enorm dankbaar voor ben: een succesvol bedrijf, ik schreef een paar boeken, ik kon zo nu en dan werken op prachtige locaties en ik leid – zeker als je er als buitenstaander naar kijkt – een afwisselend en avontuurlijk leven. Ik doe werk waar ik van houd en waarmee ik positief verschil kan maken. Ik ben dus in heel veel opzichten een gelukkig mens. En toch.

Willen begrijpen

Vandaag tijdens een wandeling in het bos voelde ik dat ik dit kanaal weer wil gebruiken om mijn gedachten te ordenen. Om chocola te maken van alles wat er gebeurt. Mijn laatste post uit 2020 plaatste ik om dezelfde reden: willen begrijpen. De verwarring, de onmacht maar vooral het ongeloof die ik toen ervaarde is nooit meer helemaal verdwenen. Regelmatig voelt het alsof ik in mijn eentje in een ander toneelstuk zit dan de rest van mijn omgeving. Ik begrijp steeds minder van de wereld om mij heen en vraag me verwonderd af of ik nu gek ben, of dat ik dingen zie gebeuren die de mensen in mijn omgeving nog niet kunnen zien. Het is vervreemdend. Best eenzaam ook.

Het is nog niet eens zo lang geleden dat ik op kon gaan in dingen die me nu totaal niet meer interesseren, of zelfs weerstand oproepen. Ik volgde verschillende nieuws- en actualiteitenprogramma’s om op de hoogte te zijn van de toestand in de wereld. Ik las regelmatig glossy’s als ontspanning, kon genieten van een Netflix serie op z’n tijd, maar was ook politiek geëngageerd en had vertrouwen in de democratie en de ruimdenkende, eigenwijze maar ook authentieke cultuur in dit land.

Middenlijn

Geëngageerd ben ik nog steeds. Dat is wie ik ben. Maar wel zoek ik inmiddels naar: geëngageerd waarmee? Er is zoveel door elkaar gerammeld dat het onduidelijk is wat links of rechts is, wat informatie is en wat propaganda, waar ik mijn tijd en aandacht aan wil schenken om het te helpen groeien en waaraan juist niet. Hoe blijf ik integere keuzes maken, welke bronnen kan ik vertrouwen, hoe kan ik op dit moment de consequenties inschatten van bepaalde keuzes?

Het zit in mijn natuur om lang de middenlijn te bewandelen. Ik wil de verschillende perspectieven begrijpen en daarna vooral voelen hoe het voor mij is. Normaal doe ik dat door veel te lezen, veel te praten en er vervolgens over te schrijven. Veel lezen doe ik nog steeds, maar het open verkennen van ideeën blijkt ingewikkeld. De loopgraven zijn gegraven, de hakken staan in het zand en in plaats van een dialoog is interactie er op gericht om mij in één van de kampen te trekken. Ik ben nog steeds nieuwsgierig naar perspectieven, maar ook behoedzaam geworden in gesprekken. Schrijven is mijn anker. Het is al sinds ik op 6-jarige leeftijd mijn eerste dagboek kreeg mijn manier om te delven en te ordenen wat er diep in mij allemaal borrelt en gist.

Hoop

Tegelijkertijd heb ik hoop. Deze liminale fase is nodig om als collectief tot in onze cellen te gaan voelen dat de oude systemen niet langer werken en de energie aan te boren om een nieuwe manier van samenleven op te bouwen. Ik heb eindeloos vertrouwen in de inventiviteit van de mens en in de kracht van een groep die gedreven wordt door verlangen naar een betere wereld. Waarschijnlijk was deze chaos hard nodig om ons eindelijk wakker te schudden. Zonder deze pittige periode waren we allemaal in ons hamsterwiel van geld verdienen, consumeren, slapen en weer geld verdienen blijven rondrennen.

Zoals dat werkt in ecosystemen (en wij mensen zijn onderdeel van het grotere ecosysteem, niet de manager ervan!) gaat het bij verstoring op zoek naar een nieuwe balans. De krachten die spelen zijn sterk, de polarisatie is enorm. Maskers vallen af, giftige prikkels en patronen worden blootgelegd. Het is een ontluisterend en pijnlijk proces. Tegelijkertijd ontstaan er hartverwarmende, verbindende, menselijke initiatieven die laten zien dat het nieuwe aan het doorbreken is. De kunst is om in deze fase de aandacht en energie te sturen naar het nieuwe dat wil ontstaan en niet te vechten tegen het oude. Om alert te blijven op de verschillende krachten die spelen en hoe die ons beïnvloeden, en genadeloos eerlijk te kijken hoe we daar integere keuzes in kunnen maken.

Front row

Het is geen makkelijke tijd om in te leven. Tegelijkertijd is het enorm boeiend. Het is het geboorteproces van een nieuwe realiteit en wij mogen daar zowel front row van genieten als actief verschil in maken.

Ik kies er bewust voor om alles te voelen wat er te voelen is. Om zoveel mogelijk uit mijn rationele brein af te dalen in mijn lijf, steeds weer terug te grijpen op mijn innerlijke kompas en daar mijn keuzes op te baseren. Daar heb ik vertrouwen in. Het heeft me nog nooit in de steek gelaten. Ik kies ervoor open te blijven staan voor allerlei verschillende perspectieven, maar vervolgens mijn eigen pad te ontdekken en bewandelen. Ook al wijkt dat soms af van de algemeen voorgeschreven route en doet mijn omgeving er alles aan om ook deze krab in de mand te houden.

Ik heb geen idee of hier na al die tijd afwezigheid nog mensen mee lezen, maar mocht je hier nog weleens aanleggen: buckle up, we gaan weer op pad.

radicale verbinding

Het is menselijk om betekenis te willen geven aan de negatieve dingen die je meemaakt. Als we voor onszelf een verhaal weten te spinnen over het gouden randje van een lastige situatie, dan maakt het alles draaglijker. Dan kan het hier en nu voelen als een investering. Net als lijnen om er straks goed uit te zien in je bikini. Of een taai trainingsschema volgen dat ervoor zorgt dat je straks een halve marathon loopt in een acceptabele tijd.

Maar op de één of andere manier krijg ik dat in de huidige situatie niet zo goed voor elkaar. Natuurlijk zie ik de mooie initiatieven en ik doe daar dapper aan mee. Ik zet een beer voor mijn raam, ik klap voor de zorg, ik draag mijn steentje bij als het gaat om gratis kennisdeling. Tot in het diepst van mijn lijf voel ik een soort weerstand die ik niet bij mezelf herken. Boosheid worden is zinloos, bang zijn verlamt, maar de onrust die ik al een tijd voel en steeds sterker wordt vertelt me ook iets. Maar wat?

Niet weten

‘Niet weten’ is nog nooit zo duidelijk aanwezig geweest als in deze tijd. De dingen die we dachten te weten gaven ons een gevoel van veiligheid en controle. In die zin is er eigenlijk niet veel veranderd, behalve dan dat het nu nogal in your face is: je kunt op dit moment niet ontkomen aan niet weten. Het is onvermijdelijk.

De angst die ik om me heen ervaar is tastbaar. Mensen die bang zijn voor hun levensonderhoud. Voor ziekte en dood. Voor het verlies aan vrijheid. Voor besmetting door ‘anderen’. De vele complottheorieën die er rondzingen doen ook een flinke duit in het zakje. Ik probeer ze koste wat het kost te vermijden, omdat ik voel dat ze me richting een verklaring sturen over wat er gebeurt.

Tegelijkertijd wil ik niet naïef zijn. De manier waarop we met het virus om (moeten) gaan raakt aan de kern van onze menselijkheid. Het vraagt van ons om elkaar niet meer aan te raken. Om elkaar én onszelf te zien als een potentiële besmettingshaard. We moeten met een grote bocht om elkaar heen lopen. Thuis blijven. Alles in mij roept: Nee! We hebben contact nodig om in verbinding te blijven! We mogen niet van elkaar vervreemden! Angst, een gevoel van onvrijheid en sociale afstand mogen niet het ‘nieuwe normaal’ worden!

Tegenbeweging

Ja, ik denk dat 1,5 meter voor nu nog de juiste maatregel is. Maar als ik probeer op een diep niveau te begrijpen wat dat betekent, dan voel ik tot diep in mijn cellen dat er een grootse tegenbeweging nodig is om het ’tekort’ dat we oplopen te compenseren. Dat er een andere balans nodig is, naarmate de tijdelijke maatregelen steeds minder tijdelijk lijken te worden.

“Dit moment is in de geschiedenis om meerdere redenen uniek. Nu kan wat doorgaans onmogelijk is: aan de grootste knoppen draaien. Dit is het moment om fundamentele aanpassingen te doen, waardoor we sterker uit de crisis komen.
Laten we ervoor zorgen dat onze kinderen en kleinkinderen niet alleen de schulden erven van deze coronacrisis, maar ook een duurzame, weerbare en een sociaal rechtvaardige wereld.”

Ewald Engelen (essay Volkskrant)

Op meer energetisch niveau voel ik dat er een tegenbeweging nodig is. Een revolutie van radicale verbinding. Een gevoel dat dieper is dan ‘alleen samen worden we corona de baas’ dat we op alle matrixborden boven de snelweg zien. Niet vanuit de intentie van ‘vechten tegen’ het virus, maar vanuit een intentie van ‘groei van’ liefde en verbinding.

Door te denken: hoe reageer ik vanuit liefde en medemenselijkheid? En soms is dat inderdaad praktisch: boodschappen doen voor een ander, iemand voor laten gaan of zelf alvast je winkelwagentje ontsmetten. Maar het is altijd de ondertoon van je denken en handelen. Alleen liefde kan angst de baas zijn. Dus als we met een groep revolutionairen daar bewust een flinke schep bovenop doen, dan kan het niet anders dan dat verbinding zegeviert.

 

 

Naar een nieuwe definitie van overvloed

Vijf jaar gelden startte ik Project Overvloed als experiment. Na jarenlang in bewuste eenvoud te hebben geleefd, had ik als bij-effect een vorm van ‘moneyrexia’ ontwikkeld. Ik voelde me schuldig bij elke cent die ik uitgaf en kreeg steeds meer moeite te genieten van dingen die niet gratis waren.

Het experiment heeft me ongelofelijk veel gebracht en er is in die vijf jaar veel gebeurd. Ik ben verhuisd naar mijn droomhuis, ik ben mijn eigen bedrijf gestart en breng een deel van de winter op een exotische plek door. Deze week is zelfs mijn eerste boek verschenen.

Ik ben in de laatste vijf jaar steeds meer gaan doorvoelen hoe schaarste en overvloed beide niets meer dan een mindset zijn. Dat het niks te maken heeft met hedonisme, materialisme, schuld of schaamte, maar met een basishouding over wat er om je heen gebeurt. Overvloed is voor mij een mindset die te vergelijken is met liefde: er is een oneindige voorraad van en door het te delen wordt het alleen maar meer. Het is het tegenover gestelde van angst voor concurrentie of voor tekort.

Afstand houden als vorm van naastenliefde

Maar nu verandert alles. Zoals de meeste mensen, ben ook ik in verwarring door wat er gebeurt met een virus dat er opeens was en wereldwijd stevig om zich heengrijpt. Een golf die ogenschijnlijk geen bewustzijn of bedoeling heeft, maar wel een enorme impact op de manier waarop we leven en functioneren. Dat is niet wat het virus van ons vraagt, het is hoe wij ermee omgaan. Afstand houden is een vorm van naastenliefde geworden. Door in onze eigen cocons te blijven en contact met anderen te vermijden helpen we het collectief om voort te bestaan. Bizar.

Het is een menselijke reactie om betekenis te willen geven aan wat er gebeurt in de wereld, maar ik krijg mijn hoofd hier gewoon niet omheen. Dus doe ik wat ik in die situatie altijd doe: ik schrijf. Ik geef mijn woordenstroom de ruimte en verwonder me over wat er op het scherm ontstaat.

Het voelt als een golfbeweging van eenvoud naar overvloed naar….ja, naar wat dan eigenlijk? Eén ding is helder: na deze pandemie zal de wereld niet meer hetzelfde zijn. Als dit iets duidelijk maakt, is hoe we als bewoners van de planeet Aarde met elkaar verbonden en van elkaar afhankelijk zijn. En hoe kwetsbaar we zijn als we niet in staat zijn om als collectief te reageren. Iets wat eerdere politieke spanningen, de milieucrisis en economische depressie niet voor elkaar kregen.

Als individu kan ik vooral invloed uitoefenen door zorgvuldig mijn eigen reactie te kiezen. Door verantwoordelijkheid te nemen voor hoe ik er zelf mee omga. Ik probeer weg te blijven bij conspiracy theorieën die me niks brengen dan onrust of wantrouwen. Als ik op dit moment iets niet kan gebruiken, is het dat. Tegelijkertijd wil ik niet naïef te zijn; niet zonder meer in laten grijpen op fundamentele rechten puur omdat ik me laat meevoeren met een vorm massahysterie.

Maar wat dan wel?

Ik merk dat collectieve onzekerheid bij mij nog altijd een reflex losmaakt om terug te kruipen in mijn schulp. Om ‘off the grid’ te gaan en zoveel mogelijk zelfvoorzienend te worden. Me als het ware onafhankelijk te maken van wat er gebeurt in het collectief. Dat is de kant die de adviezen me op lijken te duwen: boodschappen doen is gevaarlijk, geld is vies, andere mensen tegen komen onverstandig. Maar als ik dat laat doen, dan laat ik de angst regeren.

Ik besef namelijk ook dat het juist nu belangrijk is dat iedereen zich – op verstandige fysieke afstand – meer dan ooit verbonden voelt met datzelfde collectief. Om ons mensen te blijven zien als één groot menselijk systeem en niet als een verzameling potentiële besmettingshaarden. We vormen met elkaar een levend organisme dat, zoals elk systeem, gericht is op ontwikkeling en op zelfbehoud. De evolutie heeft tot nu toe uitgewezen dat elke keer als op een probleem of vraagstuk geen antwoord kon worden gevonden met de huidige manier van denken, er een vorm van nieuw bewustzijn ontstond.

Zo ook nu. Je ziet het al gebeuren. Hartverwarmende voorbeelden van solidariteit, van compassie en medemenselijkheid. Het is een unieke tijd in de geschiedenis waarin nieuwe manieren van verbinding worden uitgevonden, nu we niet meer in groepsverband kunnen optrekken.

Wat mij persoonlijk helpt is om te bedenken: hoe kan ik in deze situatie vanuit overvloed blijven reageren? Overvloed heeft voor mij persoonlijk een ander soort lading gekregen. Het is een synoniem geworden van liefde. Steeds opnieuw heb ik de keuze om te reageren uit schaarste of uit overvloed. Uit angst of uit liefde. En ik kies met heel mijn hart voor het laatste, wat voor mij betekent:

Kiezen voor vertrouwen in het goede. Nieuwe afwegingen maken over wat het betekent om in deze tijd te leven en verantwoordelijkheid te nemen voor het grotere geheel. Maar ook: genieten van alles wat zomaar tot onze beschikking staat en zeker niet vanzelfsprekend is, zoals de zon, de natuur, creativiteit, inspiratie. Als dát geen overvloed is?

 

 

 

 

van dromen naar implementeren

Ik noem het ietwat eufemistisch mijn bucketlist, maar als ik het wat dramatischer stel, zijn het mijn hartsverlangens. Mijn droomdoelen. Dat wat ik wil manifesteren in dit leven. Hier, op mijn wonderschone terras op Bali temidden van bananen- en palmbomen en de geluiden van de tropen, besef ik me dat ik al zoveel van die bucketlijst kan afstrepen. Het is er gewoon. Ik word er stil en, eerlijk is eerlijk, een beetje emotioneel van.

Wat ongelofelijk hoe verandering van mindset je een totaal ander leven kan bezorgen. En wat een ongelofelijk kado dat ik heb ontdekt hoe ik dat kon doen; hoe dit op mijn pad is gekomen op een moment dat ik het zó nodig had.

Shift

Project Overvloed is inmiddels twee jaar oud en ook al vindt een groot deel daarvan zich achter de schermen en nog niet in de tastbare wereld af, er is enorm veel geshift. In mij. In mijn mindset. In de manier waarop ik naar de wereld kijk. En ongemerkt beïnvloed ik daar mijn omgeving mee. Op een positieve manier, welteverstaan.

Ik probeer al een tijdje woorden te vinden om te kunnen delen wat het dan concreet en praktisch inhoudt, dit project. En de waarheid is: dat is enorm geëvolueerd in de afgelopen twee jaar. Hoe ik destijds begon en wat ik nu ervaar ligt een eind uit elkaar.

Ik ben het gestart vanuit het idee dat ik op een andere manier naar de wereld wilde kijken. Dat ik wilde breken met mijn schaarste-mindset. Ik had na jarenlang leven in bewuste eenvoud een ingewikkelde relatie met geld ontwikkeld en ik voelde dat dat anders kon.

Geitenwollen sok

Tegelijkertijd ben ik een idealist of, zoals sommigen zeggen, een geitenwollen sok. Ik vind milieu belangrijk. Ik vind eerlijkheid en integriteit belangrijk. Ik wil mezelf in de ogen kunnen blijven kijken en vanuit mijn hart bevestigen dat ik goed bezig ben. En daar bleek een hoop spanning op te zitten.

Ik vond bijvoorbeeld iets van geld. Ik vond dat het de oorzaak was van veel kwaad. Ondertussen vergetend dat het ook een middel is om veel goeds te doen.

Ik vond iets van mensen die in de schijnwerpers durfden te stappen. Terwijl ik tegelijkertijd de enorme kracht zie van goede ideeën en initiatieven die de wereld kunnen veranderen. En hoe zonde het is om dat onder de pet te houden, want dan onthoud je de wereld de effecten van die mooie ideeën en initiatieven.

Ik vond dat je alleen geld kon verdienen door veel en hard te werken. Terwijl ik zelf graag en goed betaal als iemand mij op een eenvoudige en moeiteloze manier ongelofelijk veel waarde biedt. Er was dus nogal wat om mee aan de slag te gaan.

Implementeren

Ik heb leraren gezocht (en gevonden), boeken gelezen, video’s gekeken, cursussen gedaan. Ik ben mezelf toe gaan staan om groot(s) te dromen. Om zonder waarde-oordeel over mijn wensen een bucketlist op te stellen die een eerste weerspiegeling was van mijn hartsverlangen.

Maar belangrijker nog: ik ben mezelf toe gaan staan om te  implementeren. Om gewoon te gaan doen. In het volle besef dat echte verandering pas ontstaat als je zelf een steen in die rivier durft te werpen, zodat het water voor altijd anders gaat stromen.

En één van mijn wensen was: in de winter naar een tropische bestemming om van daaruit te werken. En hier zit ik: op mijn veranda, in het donker, uitkijkend over een schitterende tuin. Met mijn laptop. En een dosis inspiratie van vandaag, wachtend om verwerkt te worden. Nadat ik dit heb opgeschreven.

Ooit heb ik geschreven dat je bij het bereiken van een droom, een doel, de horizon weer een stuk verder weg schopt omdat er steeds weer een nieuw verlangen opduikt. Ik beschouwde dat als een teken van ontevredenheid, van het feit dat je nooit een punt zou bereiken waarop je tevredenheid zou bereiken en vasthouden.

Motivator

Inmiddels zie (voel!) ik dat anders. Verlangens blijken een belangrijke motivator om te blijven bewegen. Zonder verlangens bestonden we als menselijke soort al lang niet meer. Als er geen verlangen was naar eten, drinken, liefde, avontuur, dan hadden we hier waarschijnlijk helemaal niet gezeten.

In plaats van frustratie over een nieuw verlangen zie ik het inmiddels als een ongelofelijk fascinerend proces; een weg waarbij je vooral nieuwsgierig bent naar hoe je nieuwe verlangen zich gaat manifesteren. En het vertrouwen dat het gaat gebeuren (of iets nog beter dan dat…) maakt dat er van frustratie eigenlijk geen sprake kan zijn.

Hooguit van verwachtingsvolle opwinding.

een goede vorm van angst

Op dit moment lees ik Playing Big van Tara Mohr. Het boek was me al vaker aangeraden, maar op één of andere manier sprak het me toen nog niet aan. Laatst kreeg ik het kado van mijn coach en ben ik er, aanvankelijk schoorvoetend, in begonnen.

Waarom ik dat boek zo lang liet liggen? Vaak is dat een teken dat ik bang ben dat er iets instaat waarvan ik tot in het diepst van mijn botten voel dat ik er iets mee moet. Dat er een boodschap in zit waar ik mee aan de slag moet. En daar was ik nog niet klaar voor. Waar ik het hier over wil hebben is het stuk in het boek dat gaat over angst. En dan vooral: de angst die je ervaart als je iets nieuws gaat doen waarmee je buiten je comfortzone treedt. Want dat is voor mij een heel bekend gevoel.

Op volle kracht

Het wonderlijke van angst is dat we op heel verschillende aanleidingen min of meer hetzelfde reageren. De angst voor spinnen, om ’s nachts door een ruige buurt te lopen, dat ons vliegtuig neerstort of dat we onze tekst vergeten voor een publiek triggert ons met een pakketje fysieke verschijnselen: spanning, trillen, verhoogde hartslag, verkleinde pupillen, dat soort werk. Terwijl in het hele scala aan angsten sommigen veel realistischer zijn dan andere. Tijdens een heftige vlucht of een nachtelijke wandeling in een gevaarlijke buurt is het waarschijnlijker dat er echt iets schadelijks met je gebeurt, dan bij het spreken voor publiek.

Ons angstmechanisme heeft de neiging om altijd op volle kracht te reageren op situaties. Of we nu door een tijger verscheurd dreigen te worden of faalangst hebben. Het triggert dezelfde vecht-of-vlucht reactie, we ervaren het vrijwel met dezelfde intensiteit. En al die adrenaline helpt ons helemaal niet bij situaties die ons emotioneel bang maken, zoals angst om te spreken in het openbaar of om op een podium te staan. Sterker nog, het maakt dat we minder scherp kunnen denken.

Als je je bewust bent waar de angst door veroorzaakt wordt dan is dat een belangrijke eerste stap om het te leren temperen. In haar boek geeft Mohr een paar effectieve tools om emotionele angst om te keren.

Twee vormen

Ik vond dat een waardevol inzicht, aangezien ik zelden door tijgers verscheurd dreig te worden, maar desdanks erg bekend ben met de vecht-of-vlucht respons in mijn lijf bij tamelijk abstracte angsten. Wat bij mij nog meer resoneert in haar verhaal, is haar uitleg over de twee vormen binnen deze soort angsten.

Volgens Mohr wordt in de Hebreeuwse versie van de Bijbel onderscheid gemaakt tussen twee typen angst. Het eerste wordt pachad genoemd. Het is de irrationele oerangst voor dingen die mis zouden kunnen gaan. Door de mand vallen, jezelf onbedoeld belachelijk maken, dat soort dingen. Het tweede heet yirah. En dat is een belangrijke. Yirah gaat over het gevoel dat je hebt als je meer ruimte inneemt dan je gewend bent te doen, bijvoorbeeld op een podium. Wat je kan overvallen als je aan iets groots en waardevols gaat beginnen. Wat je voelt als je op het spoor komt van je levensmissie, van dat waarvoor jij op de wereld bent gezet.

We zijn geneigd yirah te interpreteren als een angst die opborrelt zodra je uit je comfortzone stapt en een emotioneel risico neemt. Vaak stappen we dan in onze gebruikelijke vecht-of-vlucht reactie en gaan het uit de weg. Maar daarmee doen we onszelf tekort. En niet een beetje.

 Playing big

Door deze vorm van angst te ontvluchten omdat het oncomfortabel voelt, belemmeren we onze eigen groei, houden we onszelf onbewust klein. Mohr roept in haar boek op om yirah volledig te omarmen, het te waarderen om wat het is: een signaal dat onderstreept dat je meer ruimte inneemt, je authentieke stem laat horen. En ja, dat is eng. En het maakt je kwetsbaar en zichtbaar. Maar het helpt je ook je volle potentieel te benutten.

Het oncomfortabele gevoel van yirah hoort bij playing big, bij jezelf laten zien en delen wat je écht in huis hebt. Dat is iets wat we veel te weinig doen. Wat ik veel te weinig doe. Ik volg met bewondering een aantal vrouwen die wel vol in het licht gaan staan en hun podium pakken. Tot nu toe had ik de woorden nog niet om te omschrijven wat zij weten wen ik nog niet, maar ik voel dat hier een belangrijke sleutel ligt. Ook voor jou?

p.s. Volg je Project Overvloed al op Facebook? Like hier mijn pagina en lees mee!

het nut van verlangen

Waarom is het toch dat wij mensen altijd op zoek zijn? We verlangen doorlopend naar plezierige ervaringen, spullen die we willen hebben, ander werk, een mooie reis, een reep chocola. Altijd lijken we onderweg naar iets. En zodra de behoefte bevredigd is, duurt het genoegen maar kort. Het bevredigde gevoel vormt al snel het nieuwe vertrekpunt voor een nieuw verlangen. Het wil continu gevoed worden met weer nieuwe en betere ervaringen.

Evolutionair gezien zal het vast enig nut hebben dat we altijd rusteloos op zoek zijn naar nieuwe fijne sensaties. Het zorgt ervoor dat we niet passief blijven hangen in prettige ervaringen, maar alert en actief blijven. Er zijn religieuze stromingen die pleiten voor het loslaten van verlangens en hechting; die verlangen niet meer dan voedsel voor het ego vinden.

Drijfveer

Ik heb in de afgelopen maanden duidelijk gemerkt hoe krachtig verlangen als drijfveer kan zijn. Een droom is een super sterke motivator. En een belangrijke toetssteen voor de keuzes die je maakt. Als ik kijk naar mijn eigen voornaamste verlangens, dan zijn die in de afgelopen jaren best veranderd.  Een paar jaar geleden, in mijn bewuste eenvoud tijd, was mijn grootste verlangen financiële onafhankelijkheid. Toen dat daadwerkelijk binnen mijn bereik kwam schoof mijn verlangen op. Ik wilde nog helemaal niet stoppen met werken. En ik wilde graag in een huis wonen met een grote tuin en oude bomen. Dus verschoof mijn focus daar naartoe.

Barstte bij het bereiken van die horizon het grote geluk los? Nee. Mijn leven speelt zich altijd in het hier en nu af en in de tussentijd kom ik ook grote en kleine verlangens tegen waar ik iets mee doe. Of juist niet.

Beweging

Verlangen houdt ons in beweging. Maar er gebeuren ook slechte dingen uit verlangen naar geld, macht en status. Zodra verlangen zich uit in koopdrang, eetbuien of ander naar verslaving neigend gedrag, wordt het ook tijd om je verlangens eens kritisch onder de loep te nemen. Om je af te vragen: waar verlang ik écht naar, welke leegte probeer ik te vullen?

Maar aan de andere kant: zou er liefdadigheid bestaan zonder verlangen naar een betere wereld? En hoe zou de mensheid er voor staan als er geen verlangen was naar liefde, innerlijke groei of plezier?

GPS

Mijn verlangens stuwen me voort. Als ik dingen doe die in lijn liggen met mijn verlangen, als ik op de juiste route zit, dan voel ik me goed, vrolijk, energiek en geïnspireerd. Wijk ik er vanaf dan voel ik me zwaar, lethargisch of gefrusteerd. Zo bezien zijn verlangens mijn bestemming en mijn emoties de GPS die laten weten of ik op de goede route zit.

Ik denk dat verlangen één van de dingen is die ons menselijk maakt. En zolang je kritisch blijft kijken naar de aard van je verlangen (is het een positieve drijfveer of word het verlangen je opgedrongen door reclames, goeroes, een gevoel van “keeping up with the Joneses”?) houdt het ons in beweging en kan het ons onderweg veel moois brengen.

levensovergangen – throwback Thursday

In het kader van de nostalgie en de huidige levensovergang waarin ik me bevind, las ik vandaag een post terug die ik schreef in februari 2010:

Loslaten

[…]Sinds mijn dochter in groep 8 zit, gaat zij niet meer naar de naschoolse opvang. Pas nadat zij de eerste keer met een sleutel om haar nek naar school liep en eerder thuis zou zijn dan wij, besefte ik hoe beschermd ze eigenlijk is opgegroeid. De school is op steenworp afstand. De naschoolse opvang, waar ze twee keer per week naar toe ging, haalde haar op van school. Als ze thuis kwam, was altijd óf haar vader, óf haar moeder thuis. Alle sportclubjes, vriendinnetjes, de buurtwinkel, het zit allemaal op loopafstand. Geen enge oversteekplekken, veel bekende gezichten in de buurt. We wonen weliswaar in een grote stad, maar de wijk waarin we wonen is als een dorp.

Nu ze naar de middelbare school gaat, verandert dit drastisch. De school die ze heeft gekozen ligt zeven kilometer verderop; een fietstocht dwars door de stad. Het duurt nog een paar maanden voor het zover is, maar toch: het is tijd om haar kleine, overzichtelijke wereld te vergroten. We hangen haar als een guppie in haar kleine knusse zakje in het grote aquarium om langzaam te wennen.

Wijde Wereld

De Grote Fiets is een eerste stap in de goede richting, evenals de eigen OV-chipkaart voor de tram. Vanaf april (als ze twaalf wordt) krijgt ze kleedgeld en daarmee meer vrijheid én verantwoordelijkheid. Vandaag kreeg ze het goede nieuws dat haar vurige wens om in een tweetalige klas geplaatst te worden in vervulling gaat. Dat betekent dat er in de komende periode ook nog spannende dingen in het verschiet liggen als reisjes naar Engeland en Brussel.

Maar als ik heel eerlijk ben, lijken alle spannende veranderingen haar heel natuurlijk af te gaan. Het belangrijkste wennen zit bij ons, de ouders. Ik heb twee keer met mijn ogen geknipperd en de basisschool tijd is voorbij, het schooladvies op zak en de grote fiets staat klaar om de wijde wereld in te gaan. Zij wacht vol spanning tot ze eindelijk in dat spannende grote aquarium mag gaan zwemmen, terwijl wij als ouders om het hardst proberen niet te denken aan kwallen, haaien en mammoettankers.[…]

De volgende fase

Inmiddels is ze bijna negentien en gaan we een volgende fase in. Degenen die Project Overvloed op Facebook volgen hebben al gezien dat ze heel recent op kamers is gegaan. Echt haar vleugels uitslaan, haar eigen leven opbouwen, los van het ouderlijk nest. Natuurlijk is ze nog regelmatig weekenden thuis, natuurlijk is onze bezorgdheid nog latent aanwezig. Ondanks het bitterzoete gevoel over de gretigheid waarmee ze zich in haar nieuwe leven stort, is het voor ons ook opwindend om deze nieuwe levensfase in te gaan. Hoe gaat onze relatie met haar zich ontwikkelen zonder de vanzelfsprekendheid van de nabijheid? Hoe gaan we om met onze nieuwe vrijheid om nu we één persoon minder te verzorgen hebben?

Dit is, kortom, een periode van reflectie en experimenteren. Ik merk dat ik deze levensovergang met alles wat ik in me heb bewust wil voelen en beleven. Want overgangen zoals deze verdienen het om tot in je cellen beleefd te worden. Met alle melancholie, opwinding en lege-nest-gevoelens die dat teweeg brengt.

hoe geld en ik van elkaar leren te houden

Geld en ik, we hebben een veelbewogen relatie. Als student had ik er chronisch te weinig van. Dat was niet erg, want het hoorde bij mijn identiteit. Af en toe alleen maar boterhammen kunnen eten omdat je door je geld heen was had iets stoers. Toen ik begon te werken was ik trots op mijn geld. Het stond voor zelfstandigheid, voor nergens mijn hand voor hoeven ophouden. Maar het begon ook een middel te worden om mij te faciliteren om nog meer te kunnen werken: gemaksdiensten, oppas, dingen uitbesteden, vaker een maaltijd laten bezorgen omdat ik tot laat had gewerkt. Ongemerkt begon ik geld gevoelsmatig nodig te hebben om te kunnen werken.

shift

Die ratrace was een heel aantal jaren mijn realiteit. Tot het moment dat ons leven op een T-splitsing kwam. Een lang verhaal kort: gesteld voor de keuze namen we niet de afslag “Meer-status-geld-en-hectiek” maar de andere afslag: “Meer-rust-eenvoud-en-minder-uitgeven”. Ik heb hier al vaker verteld over de tamelijk radicale shifts die dat met zich meebracht.

De jaren die volgden hebben we zuinig leven tot kunst verheven. En dat was, zeker in het begin, heel verfrissend. Maar het bracht, zoals ik al eerder schreef, bij mij ook een ingewikkelde relatie met geld teweeg. Schuld, schaamte en een soort impliciet verwijt dat geld de oorsprong is van het kwaad in de wereld: machtsstrijd, corruptie, bedrog, het uitputten van de aarde, slavernij… Overtuigingen die een soort zwaarte met zich mee brachten en die me cynisch en somber maakten. Iets wat ik van nature helemaal niet ben.

gedachten creëren realiteit

Toen ik na veel reflectie en zelfonderzoek in staat was deze diagnose bij mezelf te stellen, besefte ik dat het enige wat ik kan veranderen mijn eigen realiteit is. Met mijn gedachten creëer ik mijn realiteit en hoe ik daar betekenis aan geef. Ik heb de keuze om hier anders naar te kijken, om mijn overtuigingen en blokkades op dit punt los te laten.

Dat besef kwam als een mokerslag. Maar je hele systeem weet, voelt, bevestigt als je op waarheid stuit. Ik voelde tot in het diepst van mijn wezen dat dít was waar ik aan moest werken. Op dat moment wist ik het nog niet, maar eigenlijk is toen Project Overvloed ontsproten.

leraren

Je bewust zijn van je belemmerende overtuigingen is één ding, maar ze aanpakken is van een andere orde. Want: hoe en waar begin je? Ik besloot in 2014 leraren te zoeken die me meer konden bijbrengen over allerlei aspecten van overvloed. En aangezien het niet in mijn aard ligt om dingen half te doen, staat mijn leven de afgelopen drie jaar behoorlijk in het teken van deze mindset shift.

Ik ging in de leer bij Reinoud Eleveld en bij Ilona Botterweg die me Taoïstische technieken leren waarmee ik steeds meer op mijn innerlijke kompas kan varen. Een masterclass bij Gabrielle Bernstein leerde mij vanuit een business-invalshoek hoe ik geld juist kan gebruiken om mooie dingen te creëren. EFT en EMDR bleken hele effectieve technieken om blokkades bij  mezelf weg te nemen. Ik volgde het Roadmap programma van Michael Pilarczyk dat me een stevige maar liefdevolle schop onder de kont gaf. En onlangs sloot ik me aan bij de community van Maartje Koper waarin ik werk aan mijn “money mindset”. Tussendoor las ik talloze boeken die me op verschillende manieren hetzelfde lieten zien: mijn buitenwereld is een reflectie van mijn binnenwereld. Ik heb op elk moment de keuze welke betekenis ik geef aan wat ik zie. Dat gaat veel verder dan mijn geldbewustzijn.

geld en ik

Alles bij elkaar opgeteld heb ik dus flink geld geïnvesteerd in het veranderen van mijn relatie met geld. Geloof me, daar heb ik meer dan eens buikpijn van gehad. Maar toch kan ik zeggen dat het de beste investering is geweest die ik had kunnen doen. Door stapje voor stapje mijn kramp rondom geld los te laten begint het letterlijk en figuurlijk meer te stromen.

Ik leer niet langer oordelen te hebben over geld, net zoals ik geen oordelen heb over zuurstof of water. Geld is een vorm van energie die dingen in beweging kan zetten. Geld stopt niet bij mij, het stroomt als het ware door mij heen en ik heb elk moment de keuze wat ik daarmee wil doen. Ik kan met geld actief helpen de wereld beter te maken; door goede projecten te stimuleren, door diensten af te nemen van andere idealistische ondernemers, door biologische producten te kopen, door microkredieten te verstrekken.

Er is zeker nog werk aan de winkel, maar mijn belangrijkste inzicht is dat ik, door geld te laten stromer rijker ben geworden. Iets wat ik in mijn consuminderperiode niet begrepen of geloofd zou hebben.

luisteren naar je binnenkant

Ik zou graag zeggen dat mijn authentieke gevoel altijd al mijn belangrijkste kompas is, maar eerlijk is eerlijk: het heeft even geduurd voor ik de stem van mijn gevoel überhaupt ging herkennen. Het is me lang niet duidelijk geweest of signalen die ik van binnenuit kreeg voortkwamen uit mijn gevoel of van mijn ego afkomstig waren.

Denkfout

Het ego heeft een tamelijk slechte pers. Het wordt al snel geassocieerd met een groot ego, de oorzaak van veel onbegrip, strijd en oordelen. Grote ego’s worden makkelijk gekrenkt en hebben de neiging zich met hand en tand te verdedigen. Toch heeft een ego naar mijn idee nut. Het geeft ons identiteit, het helpt ons aan strategieën om te overleven in een ingewikkelde wereld en biedt in die zin bescherming aan ons échte onveranderlijke zelf. De grote denkfout die ik (en met mij vele anderen) maakte is te denken dat het ego is wie ik ben.

Het ego is de stem in mijn hoofd die me waarschuwt voor gevaar of onrecht. Het stuk dat zoekt naar bevestiging of goedkeuring en dat gekrenkt raakt als ik kritiek krijg. Het ego veroordeelt en vergelijkt: ik ben beter of juist minder goed dan de ander. Ik faal. Ik heb gelijk en de ander heeft ongelijk. Het ego reageert op de buitenwereld; het is gevoelig voor prikkels uit reclame of propaganda en reageert op dreiging van ‘buiten’. Angst is een belangrijke voedingsbron voor het ego en het verandert daarom mee met bewegingen in de buitenwereld.

Binnenkant

Diep van binnen weet ik – en voelen wij allemaal – dat een deel van ons onveranderlijk is. Je diepste essentie was er al toen je een klein kind was. En dat bestaat daar nog altijd in precies dezelfde, pure vorm, ongeacht wat ons in het leven is overkomen. Alleen is het ego vaak zo dominant en luidruchtig dat het lastig is om het geluid van die onveranderlijke kern, je ‘binnenkant’, te kunnen horen. Vaak is er een vorm van crisis voor nodig om op zoek te gaan naar dat geluid. In mijn geval was het mijn burn-out: de manier waarop ik me naar de buitenwereld presenteerde en mijn kern waren zo ver van elkaar afgedreven dat ik letterlijk ziek werd.

Je pure persoonlijkheid, je authenticiteit bevindt zich achter dat praatzieke ego. De stem van je authentieke ‘ik’ is veel subtieler en daarom in het begin lastig te herkennen. Het is ook niet nodig om je ego voor altijd de mond te snoeren om zo alle ruimte aan je innerlijke stem te geven. Het is een kwestie van zoeken naar een gezonde balans, waarbij je ego je authentieke zelf (weer) ondersteunt in plaats van overstemt.

Authentiek gevoel of intuïtie?

Hoe weet je nu of je ego spreekt of dat het je authentieke gevoel of intuïtie is? Heel kort door de bocht komt de stem van je ego uit je hoofd. Hij praat vaak in termen als zwart/wit, reageert vanuit angst of beperking (“wat als….?”) en is veroordelend over jezelf of anderen. De stemmen in je hoofd waar je makkelijk bij kunt zijn meestal de stemmen van je ego. Ze buitelen over elkaar heen en zijn aanwezig vanaf het moment dat je wakker wordt totdat je weer gaat slapen.

Je authentieke gevoel zit een laag dieper. Het is meestal meer een gevoel in je lichaam dan een duidelijke stem. Het is een heel subtiele vorm van intelligentie die je vooral in je hartstreek maar ook in je buik kunt voelen. De toon is liefdevoller en met compassie voor jezelf en anderen. Hoe de signalen precies bij je binnen komen is heel persoonlijk (bijvoorbeeld door gevoel, beelden of ‘gewoon weten’), maar voor iedereen geldt dat rust en ontspanning randvoorwaardelijk zijn. Een moment voor jezelf, bijvoorbeeld in bad of in meditatie, tijdens een wandeling of als je aan het haken of tekenen bent, is het moment waarop je bijna automatisch in contact treedt met je pure persoonlijkheid.

Visualiseren

Visualiseer en neem waar hoe en waar je het effect in je lichaam voelt. Door oefening ga je steeds subtieler voelen, maar in het begin kun je beter wat bombastischer visualisaties kiezen. Stel je bijvoorbeeld voor dat je de loterij hebt gewonnen en al je dromen in één klap in vervulling kunt laten gaan. Probeer echt in detail voor je te zien hoe dat is: je zit op een hagelwit strand, nippend aan een drankje met een parasolletje erin? Je geeft een uitbundig feest voor al je naasten op een prachtige plek?  Je opent een zelfgebouwde school in een ontwikkelingsland om kinderen een betere toekomst te geven? Wat voor gevoel geeft het je? Waar voel je dat in je lijf? Benoem dit gevoel voor jezelf, zodat je leert herkennen hoe een positief gevoel zich voor jou manifesteert, ook als dat wat minder expliciet is dan in deze dagdromerij.

Een andere methode is om een actueel dilemma te kiezen en bij de mogelijke scenario’s te voelen hoe het voor je is. Bijvoorbeeld: ik twijfel of ik ontslag moet nemen en ik stel me levendig voor dat ik dat daadwerkelijk doe. Voel ik ontspanning of opluchting? Of zet ik juist ergens spanning vast in mijn lijf? Emoties en fysieke sensaties zijn belangrijke feedback van je authentieke gevoel.

Radiofrequentie

Ik oefen dit elke avond voor het slapen gaan. Ik neem bewust even de tijd om naar binnen te keren en alleen maar te voelen. Betekent het ook dat ik daarmee mijn ego helemaal de mond gesnoerd heb? Nee, dat zeker niet. Het blijft werken aan balans, waarschijnlijk mijn hele leven lang. Maar ik heb wel het gevoel dat ik de stem van mijn ego sneller herken en er daardoor minder naar handel. Het is alsof ik sta afgestemd op een andere radiofrequentie, waardoor ik in staat ben rustiger en liefdevoller te reageren dan wanneer ik op de ego-zender sta.

In de gratis e-cursus Voelen voor denkers die eind augustus online komt, geef ik een paar hele concrete oefeningen waarmee je je gevoel verder kunt leren (her)kennen. Als je interesse hebt kun je je daarvoor inschrijven via de aanmeldknop aan de rechterkant.