Zo op de valreep van 2022 voel ik de aandrang om wat dingen op te schrijven. De afgelopen dagen was ik, zoals elk jaar rond deze tijd, een beetje huilerig, melancholiek en kwam er niet veel uit mijn vingers. Ik dacht vroeger altijd dat ik een hekel had aan de feestdagen, maar met wat ik nu besef is het heel iets anders: er is een discrepantie tussen wat ik in de donkere dagen ervaar en wat de wereld me vertelt dat ik zou moeten ervaren. Ik wil onder een dekentje op de bank mijmeren, zwelgen, dromen, terwijl de agenda vol staat met vrolijke sociale verplichtingen. Kairos vertelt me heel iets anders dan wat de machtige Chronos van me verwacht.

Innerlijke cynicus

Maargoed, het eind van het jaar dus. Ik heb in 2022 veel mooie dingen mogen doen: ik heb gereisd, ik heb mooie opdrachten gedaan in Nederland en België, ik heb bijzondere ontmoetingen en gesprekken gehad. Kortom: ik heb de vrijheid in allerlei facetten beleefd en gevierd.

Maar het was ook een jaar waarin ik hard moest werken om mijn innerlijke cynicus onder de duim te houden. Ik voel waar het schuurt, waar de systeemwereld de menselijke wereld verdringt en hoe we regelmatig gemanipuleerd worden om dingen te geloven en op te volgen die niet kloppen. De meest ruwe kantjes zijn inmiddels van dat gevoel af (in 2020 en 2021 voelde ik diepe rouw en eenzaamheid) maar het is ook nooit helemaal weg, als een continue licht bedorven geur die om elke ervaring hangt. Ik verwacht niet dat het in 2023 opeens heel anders zal worden.

Misschien lijkt dit één grote klaagzang te worden, toch ben ik hoopvol. Als het jaar één ding bij me teweeg heeft gebracht, dan is het een besef dat ik op allerlei manieren zelf het verschil kan maken. Door het werk wat ik doe, waar ik aandacht aan geef, hoe ik consumeer, door de doelen die ik steun. Ik besef dat activisme veel verschillende vormen kan hebben; op de Dam of op het Malieveld gaan staan is maar één facet daarvan. Door bewuster na te denken over mijn vorm(en) van activisme, neem ik de verantwoordelijkheid en regie terug. Nee, ik kan niet de hele wereld veranderen. Maar wat kan ik wél? En hoe kan ik dáár mijn aandacht en energie op richten?

Wijsheid

Mijn manier om de wereld te begrijpen en gevoelens te verwerken, is schrijven. Ik integreer wat ik voel in door er woorden aan te geven; dat doe ik al zo lang ik kan schrijven. De laatste dagen zag ik tussen de regels van mijn schrijfsels iets opdoemen dat kennelijk uit mijn onderbewuste naar boven wilde komen:

Er is geen kwade opzet; wat nu zo ingewikkeld voelt is de collectieve machteloosheid en het onvermogen om uit oude patronen te breken. We proberen problemen op te lossen met hetzelfde bewustzijn als waarmee ze ontstaan zijn. Met een mechanistisch wereldbeeld, alsof we een onderdeeltje kunnen repareren of vervangen waardoor de fabriek weer gaat draaien als normaal. Die manier van denken gaat ons niet verder helpen.

Wat nodig is, is andere manieren om wijsheid te laten ontstaan. Dat gebeurt vooral als verschillende meningen de kans krijgen om elkaar te ontmoeten. Als we luisteren en nieuwsgierig zijn naar elkaars perspectieven. Als we beseffen dat elke persoon een verhaal te delen heeft dat een onlosmakelijk onderdeel van het hele verhaal vormt. Het is zeker niet hetzelfde als de intellectuele salons uit de verlichting, waar alleen wetenschappers en aristocraten met elkaar in gesprek gingen. Ik beschouw het meer als een council waarin een zeer diverse groep met elkaar een gemeenschap vormt voor visievorming, besluitvorming en het verdiepen van de onderlinge cohesie.

Voornemen

Ik ben al een paar jaar geleden gestopt met goede voornemens. Voor mij voelt 1 januari überhaupt niet zo als het begin van een nieuw jaar; dat zit voor mijn gevoel eerder ergens in maart, zodra de natuur weer begint te ontluiken. Maar als ik toch één intentie heb voor 2023, dan is het Positief Activisme. Naast de doelen die ik steun en de content die ik deel, ben ik aan het broeden op manieren waarop ik een council op een laagdrempelige manier handen en voeten kan geven. Een soort kring van wijzen – waarbij wijsheid niks te maken heeft met leeftijd, opleiding of achtergrond! – die met elkaar een denktank kan vormen. Hoe mooi zou het zijn als ik volgend jaar rond deze tijd melancholiek terug kan kijken op de mooie ideeën en initiatieven die daar uit ontstaan zijn?